حقایق تکان‌دهنده‌ای که درمورد اختلال پیکا
اختلال پیکا؛ حقایق تکان دهنده ای که در مورد آن نمی دانید : استنشاق کنندها ، بخارهای شیمیایی هستند که سریع در محیط پراکنده می‌شوند . استفاده از این مواد در دهه 1960 در بین نوجوانان که چسب های صنعتی و خانگی را بو می‌کردند رایج شد. مواد استنشاقی فرار هستند و نفس کشیدن آنها یک اثر روانگردان وتاثیرگذار بر ذهن را حاصل دارد . علاقه مندی به بوییدن یا حتی خوردن محصول های شیمیایی مانند لاک ، خاک ، بنزین ، چسب‌مایع ، رنگ های روغنی و دیگر مواد شیمیایی از طیف اختلال ( pica ) یا همان هرزه‌خواری دسته‌‌بندی می‌شوند ؛ اختلالی که بر اثر جهش ها و ناهنجاری های ژنتیکی به وجود می‌آید و بیشتر میان کودکان ، زنان باردار ، افراد دچار استرس های غیرقابل کنترل ، افراد مبتلا به مشکلات روانی مانند کم توانی ذهنی ، افراد دچار افسردگی های حاد ، وسواس های شدید ، مبتلایان به اسکیزوفرنی و.. دیده میشود.
اگر تمایل به دانستن درمورد تاثیرات مواد شیمیایی و غیرخوراکی بر ذهن انسان را دارید ، پیشنهاد میشود روی این متن کلیک کنید .
آمار تکان‌دهنده نشان می‌دهد که پیکا، یک اختلال خوردن جدی ، تا 68 درصد از زنان باردار را درگیر می‌کند. در واقع، این اختلال نوعی مشکل مرتبط با سلامت روان است که در آن فرد به اجبار مواد غیر خوراکی را می‌خورد.
همچنین خواهیم دید که چرا این اختلال 10 تا 30 درصد کودکان 1 تا 6 ساله را تحت تأثیر قرار می‌دهد و در افراد مبتلا به اوتیسم، ناتوانی‌های یادگیری و اختلالات روانی شیوع بیشتری دارد.
در ادامه ، به شما کمک خواهیم کرد تا با علائم، علل، روش‌های تشخیص و درمان‌های مؤثر این اختلال آشنا شوید و بدانید چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید.
علاقه‌مندی به بوییدن اینگونه مواد به دلیل افزایش ناگهانی جریان خون ، نوعی احساس شادی کوتاه مدت در فرد ایجاد می‌کند ؛ البته پس از مدتی فرد دچار احساس سردرد ،تهوع ، گیجی ، تاری دید ، اسیب های مغزی ، مشکلات تنفسی ، اختلال در سیستم عصبی ، مشکلات پوستی نظیرکهیر و لکه های قرمز روی بدن را در پی دارد و همچنین نوسانات خلقی ، تمرکز و تصمیم گیری ، حس خستگی ، سوزن سوزن شدن دست و پا ، خستگی مفرط ، از دست دادن شنوایی و سطح هوشیاری و .. از دیگر مشکلات و تبعاتی هستند که استنشاق این مواد با خود به همراه دارند .
دلیل نام این اختلال از کلمه‌ای لاتین به معنای زاغ می‌آید چرا که این پرنده چیزهای گوناگون می‌خورد و به همین دلیل به این نامگذاری میشود
ماهیت اختلال پیکا ، تعریف علمی و انواع آن
راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5)* پیکا را به‌عنوان یک اختلال تغذیه و خوردن طبقه‌بندی می‌کند که در آن فرد به مدت حداقل یک ماه به طور مداوم مواد غیرخوراکی و فاقد ارزش غذایی مصرف می‌کند.
)* The Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders – نسخه پنجم راهنمای تشخیصی و آماری اختلال‌های روانی است که توسط انجمن روان‌پزشکی آمریکا (APA) منتشر شده‌است و در واقع یک راهنمای تشخیصی و آماری انواع اختلالات روانی است )
انواع مختلف پیکا بر اساس مواد مصرفی
بر اساس نوع مواد مصرفی، پیکا به چندین دسته تقسیم میشود :
- ژئوفاژی: خوردن خاک، گچ یا خاک رس
- پاگوفاژی : تمایل به خوردن یخ
- کریسوفاژی : مصرف مو
- پلاستوفاژی : خوردن پلاستیک
- پاپیلیسم : مصرف کاغذ یا پارچه
- کونیوفاژیا : خوردن گرد و غبار
- هیالوفاژی : خوردن شیشه
- زایلوفاژیا : مصرف چوب یا مشتقات چوبی
تفاوت پیکا با سایر اختلالات‌خوردن
اختلال پیکا در مقایسه با سایر اختلالات مانند بی‌اشتهایی و پرخوری، به تازگی شناخته شده است. برخلاف سایر اختلالات خوردن که معمولاً با تغییر در میزان مصرف مواد غذایی مرتبط هستند ، پیکا با مصرف مواد غیرخوراکی و فاقد ارزش تغذیه‌ای مشخص میشود.
علت دقیق این اختلال هنوز به طور کامل شناخته نشده است !
اما ترکیبی از عوامل بیولوژیکی ، روانی و فرهنگی در بروز آن نقش دارند ؛ میزان شیوع این اختلال در کودکان دارای اوتیسم بین 30 تا 60 درصد است. همچنین در افراد مبتلا به ناتوانی‌های یادگیری ، اختلال وسواس فکری-اجباری و اسکیزوفرنی شیوع بیشتری دارد.
علائم و نشانه‌ها
ی هشداردهنده سندروم پیکا
تشخیص به موقع علائم سندروم پیکا نقش مهمی در پیشگیری از عوارض جدی این اختلال دارد. بنابراین، آشنایی با نشانه‌های هشداردهنده این بیماری برای والدین و مراقبان بسیار ضروری است.
نشانه‌های اولیه قابل تشخیص در کودکان
الگو های رفتاری مشخصی هستند که نشان میدهند کودک آیا به این اختلال مبتلا هست یا نه ؛ مهمترین نشانه، مصرف مکرر و مداوم مواد غیرخوراکی مانند خاک، گچ و مو است. همچنین، این کودکان معمولاً علائم زیر را از خود نشان میدهند:
- مشکلات گوارشی مانند یبوست یا برون‌روی
- تأخیر در رشد و نمو
- کاهش اشتها به غذاهای معمولی
- منزوی شدن و تمایل کمتر به فعالیت‌های گروهی
علائم پیکا در بزرگسالان
در بزرگسالان، علائم پیکا پیچیده‌تر است و اغلب با مشکلات جسمی و روانی همراه میشود. برخی از مهمترین نشانه‌ها عبارتند از:
- ناراحتی‌های معده و دل‌درد مزمن
- وجود خون در مدفوع
- عدم تعادل الکترولیت‌ها و ریتم نامنظم قلب
- تمایل به خوردن پنهانی و احساس شرم از عادات غذایی
و همچنین در صورت مشاهده هریک علائم زیر ، باید فورا به متخصص مراجعه کرد :
- مصرف مداوم مواد غیرخوراکی به مدت بیش از یک ماه
- مشاهده زخم یا خراش در دهان و لب‌ها
- علائم مسمومیت مانند حالت تهوع، استفراغ و درد شکم
- وجود نشانه‌های عفونت یا انسداد روده
- بروز علائم مسمومیت با سرب
- آسیب‌های مغزی و اختلالات یادگیری
- عفونت‌های کبد و کلیه
- پارگی و زخم شدن مری یا روده‌ها
نکته مهم این است که تشخیص زودهنگام پیکا می‌تواند از بروز عوارض جدی جلوگیری کند. اگرچه هیچ تست خاصی برای تشخیص این اختلال وجود ندارد ، اما پزشک با بررسی سابقه پزشکی و علائم فیزیکی می‌تواند تشخیص دهد که آیا فرد به این اختلال مبتلا است یا خیر.
عوامل فیزیولوژیک و کمبودهای تغذیه‌ای
کمبودهای تغذیه‌ای نقش مهمی در بروز پیکا دارند. مطالعات نشان می‌دهد که کم‌خونی ، فقر آهن یکی از شایع‌ترین علل فیزیولوژیک این اختلال است و همچنین، کمبود مواد معدنی مانند روی و سلنیوم نیز می‌تواند منجر به بروز این اختلال شود.
عوامل فیزیولوژیک دیگری که در بروز پیکا نقش دارند عبارتند از:
- مشکلات گوارشی و عوارض دارویی
- حمله لارو کرم‌های قلاب‌دار به روده
- عدم تعادل الکترولیت‌ها در بدن
زمینه‌های روانشناختی و ژنتیکی
بر اساس تحقیقات، عوامل روانشناختی متعددی در بروز پیکا دخیل هستند. اضطراب، افسردگی و اختلال وسواسی اجباری از مهمترین این عوامل محسوب می‌شوند. علاوه بر این ، مطالعات ژنتیکی نشان می‌دهد که وراثت نیز می‌تواند در بروز این اختلال نقش داشته باشد.
از دیگر عوامل میتوان به تجربیات دوران کودکی مثل فشارهای بیش از حد و انتقاد مداوم ، تحمیل رژیم غذایی نامناسب و مشکلات خانوادگی و روابط اجتماعی نامناسب اشاره کرد .
گروه‌های پرخطرچه کسانی بیشتر در معرض ابتلا هستند ؟
طبق آمارها و نتایج موجود، برخی گروه‌ها بیشتر در معرض ابتلا به پیکا قرار دارند. در یک مطالعه آمریکایی ، 27,8 تا 68 درصد از زنان باردار این اختلال را تجربه کرده‌اند ؛ همچنین این اختلال 10 تا 30 درصد از کودکان بین سنین 1 تا 6 سال را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
گروه‌های پرخطر دیگر شامل افراد مبتلا به *اوتیسم ، **افراد دارای ناتوانی‌های ذهنی و مبتلایان به اختلالات روانی مانند اسکیزوفرنی هستند
*( 30 تا 60 % )
**(10% )
عوامل اجتماعی-اقتصادی نیز در بروز پیکا نقش دارند به عبارت دیگر ، این اختلال در کشورهای با وضعیت اقتصادی-اجتماعی ضعیف شیوع بیشتری دارد
فشارهای اجتماعی و استرس‌های محیطی می‌توانند خطر ابتلا به پیکا را افزایش دهند.
پزشکان برای تشخیص دقیق پیکا از چندین روش استفاده می‌کنند ، ابتدا میتوان به آزمایش خون برای بررسی سطح آهن و روی اشاره کرد و بعد آن میتوان آزمایش مدفوع جهت تشخیص خونریزی معده و عفونت‌های انگلی ، تصویربرداری از روده‌ها برای بررسی انسداد احتمالی و ارزیابی میزان سرب در بدن را از روش های تشخیص دقیق پیکا نام‌برد .
درمان‌های دارویی و مکمل‌های تغذیه‌ای
درمان دارویی پیکا شامل موارد زیر است:
- داروهای مهارکننده بازجذب سروتونین برای کاهش اشتیاق به مواد غیرخوراکی
- داروهای تقویت‌کننده دوپامین مانند اولانزاپین در موارد مقاوم به درمان‌های رفتاری
- مکمل‌های ویتامین و مواد معدنی برای جبران کمبودهای تغذیه‌ای
رویکردهای روان‌درمانی
درمان‌های روانشناختی نقش مهمی در بهبود این اختلال دارند:
- درمان شناختی-رفتاری (CBT) برای تغییر الگوهای فکری و رفتاری
- درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT)
- مشاوره خانوادگی برای ایجاد محیط حمایت‌کننده
درمان‌های جدید و پیشرفت‌های اخیر
پژوهش‌های جدید روش‌های نوینی را برای درمان پیکا معرفی کرده‌اند:
- درمان با جایگزینی رفتار: آموزش رفتارهای سالم به جای هرزه‌خواری
- تکنیک‌های مدیریت استرس برای کنترل احساسات نامناسب
- روش‌های تقویت مثبت برای افزایش میل به خوردن مواد غذایی سالم
نکته مهم این است که درمان پیکا نیازمند همکاری تیمی از متخصصان مختلف شامل روانپزشک، متخصص تغذیه و پزشک عمومی است. موفقیت درمان به تشخیص زودهنگام و پیگیری منظم برنامه‌های درمانی بستگی دارد.
نتیجه‌گیری : اهمیت تشخیص زودهنگام و درمان مناسب
به طور کلی، پیکا یک اختلال پیچیده است که نیازمند توجه جدی و درمان تخصصی دارد. آمار نشان می‌دهد این اختلال گروه‌های مختلفی از جامعه را درگیر می‌کند و عوارض جدی برای سلامت افراد به همراه دارد.
تشخیص زودهنگام و مراجعه به موقع به پزشک، کلید اصلی درمان موفق پیکا است. بنابراین، آگاهی از علائم هشداردهنده و عوامل خطر می‌تواند نقش مهمی در پیشگیری از عوارض جدی این اختلال داشته باشد.
خوشبختانه امروزه روش‌های درمانی متنوعی برای این اختلال وجود دارد. همچنین پیشرفت‌های علمی جدید، چشم‌انداز امیدوارکننده‌ای را برای درمان مؤثرتر پیکا ترسیم کرده است. موفقیت درمان به همکاری نزدیک بیمار با تیم درمانی و پیگیری منظم توصیه‌های پزشکی بستگی دارد .
گردآورنده و نویسنده – امیرحسین کیوان شکوهی
