سوربیتول کیمیانوین|sorbitol kimia novin

سوربیتول (Sorbitol) یکی از ترکیبات مهم و پرکاربرد در صنایع غذایی، دارویی و آرایشی است این ماده که به عنوان یک قند الکلی یا پلی‌ال شناخته می‌شود، به عنوان یک شیرین‌کننده کم‌کالری، مرطوب‌کننده، و تثبیت‌کننده در صنایع مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این مقاله به بررسی کامل خواص شیمیایی، کاربردهای صنعتی، تأثیرات زیستی و نکات ایمنی مربوط به سوربیتول می‌پردازیم.

تعریف و ساختار شیمیایی

سوربیتول یک پلی‌ال (polyol) یا قند الکلی است که از تبدیل گلوکز به دست می‌آید. سوربیتول یک الکل شش کربنه است که هر کربن به گروه هیدروکسیل (-OH) متصل شده است. این قابلیت  باعث جذب آب و حلالیت بالایی در آب می شود که از این ویژگی می توان  در محصولات مختلف غذایی و دارویی به عنوان مرطوب‌کننده و نگهدارنده استفاده کرد.  این ماده به صورت پودر سفیدرنگ و شیرین ظاهر می‌شود و در طبیعت به مقدار کم در میوه‌هایی مانند سیب، هلو و آلو وجود دارد. فرمول شیمیایی آن به شکل C6H14O6است.

 تولید سوربیتول

سوربیتول از طریق هیدروژناسیون گلوکز به دست می‌آید. در این فرآیند گلوکز در حضور کاتالیزورهای فلزی مثل نیکل تحت فشار و حرارت قرار گرفته و سوربیتول تولید میشود.

این روش صنعتی تولید سوربیتول  به دلیل بازده بالا و هزینه مناسب، رایج‌ترین و اقتصادی‌ترین روش تولید سوربیتول در دنیا است.

خواص فیزیکی و شیمیایی

• سوربیتول برخلاف قندهای معمولی کالری کمتری دارد و باعث افزایش ناگهانی قند خون نمی‌شود، به همین دلیل در رژیم‌های غذایی سالم مورد استفاده قرار می‌گیرد.
• شکل ظاهری: پودر یا کریستال‌های سفید رنگ
• نقطه ذوب: حدود 95 درجه سانتی‌گراد
• حلالیت: محلول در آب با حلالیت بالا، نامحلول در الکل و اتر
• طعم: حدود 60 درصد شیرینی نسبت به ساکارز
• ویسکوزیته: نسبتاً زیاد در حالت مایع
• پایداری: پایدار در شرایط محیطی عادی و تا حدی مقاوم به گرما
• شاخص گلیسمی: بسیار پایین، مناسب برای افراد دیابتی

کاربردهای صنعتی سوربیتول

1. در صنعت غذایی

سوربیتول به عنوان یک شیرین‌کننده در تولید محصولات بدون قند یا کم قند مانند آدامس‌ها، شکلات‌ها، آبنبات‌های رژیمی، کیک‌ها و نوشیدنی‌های کم کالری قابل استفاده است. این ماده به دلیل جذب آب زیاد، می‌تواند به حفظ رطوبت و افزایش ماندگاری محصول کمک کند. همچنین سوربیتول به دلیل اینکه توسط باکتری‌های دهانی قابل تخمیر نیست، در تولید آدامس‌های بدون پوسیدگی دندان کاربرد فراوان دارد.

2. در صنایع دارویی

در داروسازی، سوربیتول به عنوان ماده پرکننده وعامل حجم‌دهنده، مرطوب‌کننده و تثبیت‌کننده در قرص‌ها،  کپسول‌ها و شربت‌ها کاربرد دارد. همچنین در تهیه قطره‌های چشمی و در فرمولاسیون داروهای ملین به دلیل خواص اسمزی خود مورد استفاده قرار می‌گیرد.

3. در محصولات آرایشی و بهداشتی

سوربیتول در محصولات آرایشی مانند کرم‌ها، لوسیون‌ها، شامپوها، خمیردندان‌ها و دهان‌شویه‌ها به عنوان مرطوب‌کننده و تثبیت‌کننده فرمولاسیون‌ها استفاده می‌شود. این ماده می‌تواند از خشک شدن پوست جلوگیری کرده و به حفظ لطافت و نرمی آن کمک کند.

4. سایر کاربردها

سوربیتول در صنایع دیگر مانند تولید پلاستیک‌های زیستی، به عنوان ماده اولیه در سنتز برخی ترکیبات شیمیایی و مواد ضد یخ و همچنین در تولید صنایع چاپ و نساجی به عنوان تثبیت‌کننده رنگ‌ها به کار می‌رود.

فواید آن

• کم کالری: نسبت به قندهای معمولی کالری کمتری دارد.
• کاهش پوسیدگی دندان: برخلاف قند معمولی، توسط باکتری‌های دهان تخمیر نمی‌شود و به همین دلیل در سلامت دهان موثر است.
• مناسب برای دیابتی‌ها: به دلیل شاخص گلیسمی پایین، باعث افزایش قند خون نمی‌شود.
• ملین طبیعی: برای درمان یبوست خفیف کاربرد دارد.
• مناسب برای دیابتی‌ها: به دلیل شاخص گلیسمی پایین، باعث افزایش قند خون نمی‌شود.
• حفظ رطوبت: در محصولات غذایی و آرایشی به حفظ رطوبت و تازگی کمک می‌کند.

مضرات سوربیتول

مشکلات گوارشی مانند اسهال، نفخ و دل‌پیچه در اثر مصرف بیش از حد

ایجاد واکنش‌های آلرژیک در برخی افراد حساس

مقررات و ایمنی مصرف

از نظر ایمنی، سوربیتول توسط سازمان‌های غذایی و دارویی مانند FDA وسایر نهادهای بهداشتی معتبر به عنوان یک ماده ایمن شناخته‌ شده است اما محدودیت‌هایی در میزان مصرف روزانه توصیه می‌شود.

مشخصات فنی

• نام شیمیایی: سوربیتول (Sorbitol)
• وزن مولکولی: 182.17 گرم بر مول
• فرمول مولکولی: C6H14O6
• چگالی: 1.49 g/cm³
• نقطه ذوب: 94-96 درجه سانتی گراد
• نقطه جوش: 296 درجه سانتی گراد
• ساختار شیمیایی: پلی‌ال شش‌کربنه با شش گروه هیدروکسیل
• Ph محلول 70%: بین 5.0 تا 7.5
• فعالیت شیمیایی: نسبتاً غیرفعال، اما قابل اکسایش
• واکنش‌پذیری: نسبت به قلیاها و اسیدهای قوی واکنش‌پذیر است

شرایط نگهداری:

• دور از نور مستقیم و گرما
• در محیط خشک و خنک
• در ظروف دربسته و مقاوم در برابر رطوبت

چشم‌اندازهای آینده و نوآوری‌ها در کاربرد سوربیتول

در سال های اخیر سوربیتول به‌عنوان یکی از پرکاربرد‌ترین الکل‌های قندی، با توجه به خواص فیزیکی و شیمیایی منحصر به‌فرد خود، در جایگاه ویژه‌ای در صنایع مختلف یافته است. با پیشرفت فناوری و تحقیقات بیشتر در زمینه مواد طبیعی و شیرین‌کننده‌های سالم و افزایش تقاضا برای محصولات طبیعی و کم‌کالری، چشم‌اندازهای آینده سوربیتول بسیار امیدوارکننده است.  در ادامه به مهم‌ترین نوآوری‌ها و مسیرهای آینده در استفاده از سوربیتولمی پردازیم:

• توسعه برای تولید پایدارتر در صنایع غذایی

با افزایش تقاضا برای محصولات غذایی سالم، سوربیتول در حال تبدیل شدن به جزء مهم فرمولاسیون خوراکی‌های کم‌کالری، محصولات بدون شکر، و غذاهای دیابتی است.

• پیشرفت در داروسازی و مکمل‌ها

تحقیقات جدید نشان می‌دهد که سوربیتول به‌دلیل حلالیت بالا و خاصیت پایدارکنندگی، در سیستم‌های نوین دارورسانی مانند قرص‌های جویدنی و ژل‌ها استفاده خواهد شد. همچنین در ترکیب با سایر پلی‌ال‌ها، می‌تواند موجب بهبود جذب دارو در بدن شود.

• کاربردهای جدید در صنعت آرایشی و بهداشتی

سوربیتول به‌عنوان مرطوب‌کننده طبیعی در حال حاضر در بسیاری از محصولات بهداشتی استفاده می‌شود. با تمرکز روزافزون بر محصولات بدون مواد مضرو فاقد پارابن، سوربیتول می‌تواند جایگزین مناسب بسیاری از ترکیبات سنتزی در فرمولاسیون کرم‌ها، شامپوها و محصولات ضدپیری باشد.

برای مشاهده سایر مواد شیمیایی، به سایت مال کالا مراجعه کنید.